Атырау облыстық тарихи-өлкетану музейі – Қазақ КСР Жоғары Кеңесі Төралқасының Гурьев облысы бойынша ұйымдастыру комитетінің 1939 жылғы 22 шілдедегі № 23 «Облыстық музейді ашу жөніндегі» қаулысымен құрылды. Музей ресми түрде 1940 жылдың 5 қарашасында ашылып, 1886 жылы салынған бұрынғы шіркеу ғимаратында орналасты. Жалпы көлемі 240 шаршы метр болатын аумақта, көрермендерге 264 жәдігер ұсынылды.
1999 жылдың 3 қыркүйегінде музей Б.Момышұлы көшесіндегі бұрынғы мәдени – ағарту училищесінің екі қабатты ғимаратына көшірілді.
Ғимараттың жалпы көлемі - 2027 шаршы метр, экспозициялық көлемі – 916,72, қор сақтау бөлімі 60,4 шаршы метрді құрайды.
Музейде 8 экспозициялық зал орналасқан:
«Этнография»;
«Өлке табиғаты»
«Археология»;
«Ұлық Ұлыс – Алтын Орда»;
«ХVII - ХХ ғғ. І – ші жартысындағы өлке тарихы»;
«Өлке мәдениеті және әдебиеті»;
«1941-1945 жылдардағы Ұлы Отан соғысы»;
«Тәуелсіз Қазақстан тарихы».
Атырау облыстық тарихи-өлкетану музейінің құрамына Атырау қалалық Палеонтология, Құрманғазы, Исатай, Индер аудандық және Елтай, Х.Ерғалиев атындағы ауылдық, Б.Нысанбаев атындағы «Әскери Даңқ» музейі бөлімшелері мен М.Өтемісұлы атындағы тарихи-мәдени музей-қорық кіреді.
Атырау облыстық тарихи-өлкетану музейі коллекциялар жинау, музей қорын толықтыру, сақтау, зерделеу және көпшілікке көрсетумен қатар, тарих және археология бойынша ғылыми зерттеулерді жүргізу бағытында жұмыстар атқарады.
Музейдің қорында – тарихи маңызы бар құнды музейлік фото-құжаттар, археологиялық заттар, нумизматикалық материалдар, этнографиялық және зергерлік бұйымдар, қару-жарақтар, бейнелеу өнері туындылары және т.б. топтастырылған.
Бүгінгі күні Атырау облыстық тарихи-өлкетану музейінің қорында 66 018 (2025 жылдың ІІ-тоқсан есебі бойынша) жәдігер жинақталған. Оның ішінде 33406 с.б. негізгі қор, 32612 с.б. қосымша қор. Бөлімшелермен қоса есептегенде қордағы жәдігерлер саны - 102 473 (2025 жылдың ІІ-тоқсан есебі бойынша) бірлікті құрайды.
